Nadczynność tarczycy: Zrozumienie, objawy i leczenie

Nadczynność tarczycy, znana również jako hipertyreoza, to stan, w którym gruczoł tarczowy produkuje nadmierną ilość hormonów – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Hormony te odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu organizmu, wpływając na pracę serca, trawienie, temperaturę ciała oraz funkcje mózgu. Nadmierna produkcja tych hormonów prowadzi do przyspieszenia wielu procesów życiowych, co manifestuje się szeregiem charakterystycznych objawów. Zrozumienie przyczyn, rozpoznanie symptomów i wdrożenie odpowiedniego leczenia są kluczowe dla poprawy jakości życia osób cierpiących na tę chorobę.

Przyczyny nadczynności tarczycy

Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy organizmu atakuje własny gruczoł tarczowy, stymulując go do nadmiernej produkcji hormonów. Innymi możliwymi przyczynami są wole guzkowe nadczynne, czyli pojedyncze lub mnogie guzki w tarczycy, które zaczynają produkować hormony niezależnie od potrzeb organizmu, a także zapalenie tarczycy, które początkowo może prowadzić do uwolnienia nadmiernej ilości hormonów, a następnie do niedoczynności. Rzadziej przyczyną mogą być nadmierne dawki leków zawierających hormony tarczycy lub niektóre nowotwory.

Objawy nadczynności tarczycy – co powinno nas zaniepokoić?

Objawy nadczynności tarczycy mogą być różnorodne i często pojawiają się stopniowo, co utrudnia szybką diagnozę. Do najczęściej występujących symptomów należą: utrata masy ciała pomimo zwiększonego apetytu, przyspieszone tętno (tachykardia), kołatanie serca, nerwowość, drażliwość, drżenie rąk, nadmierna potliwość, nietolerancja ciepła, bezsenność, osłabienie mięśni, częstsze wypróżnienia, a także problemy z koncentracją. U kobiet mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania. W przypadku choroby Gravesa-Basedowa charakterystyczne są również objawy oczne, takie jak wytrzeszcz gałek ocznych, zaczerwienienie i obrzęk powiek, uczucie piasku pod powiekami, a także zmiany skórne na przedniej części goleni (tzw. obrzęk przedgoleniowy).

Diagnostyka nadczynności tarczycy – jakie badania wykonać?

Podstawą diagnozy nadczynności tarczycy są badania laboratoryjne oceniające poziom hormonów tarczycy. Kluczowe jest oznaczenie stężenia TSH (hormonu tyreotropowego), którego obniżony poziom zazwyczaj wskazuje na nadczynność. Dodatkowo bada się poziom wolnej tyroksyny (FT4) i wolnej trójjodotyroniny (FT3). W przypadku choroby Gravesa-Basedowa diagnostyka może obejmować badanie przeciwciał przeciwko receptorom TSH (TRAb), które potwierdzają autoimmunologiczne podłoże choroby. W celu oceny struktury tarczycy i identyfikacji ewentualnych guzków wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG tarczycy). Czasami konieczne może być również scyntygraficzne badanie tarczycy, które pozwala ocenić aktywność wydzielniczą gruczołu.

Leczenie nadczynności tarczycy – metody i możliwości

Celem leczenia nadczynności tarczycy jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonów tarczycy. Istnieją trzy główne metody terapeutyczne:

Leczenie farmakologiczne

Stosuje się leki tyreostatyczne, które hamują produkcję hormonów tarczycy. Do najczęściej przepisywanych należą metimazol i propylotiouracyl. Terapia farmakologiczna trwa zazwyczaj od kilku miesięcy do kilku lat i wymaga regularnej kontroli poziomu hormonów. Skuteczność leczenia jest wysoka, ale może występować ryzyko nawrotu choroby po odstawieniu leków.

Leczenie jodem radioaktywnym

Jest to metoda powszechnie stosowana, polegająca na podaniu pacjentowi jodu radioaktywnego (¹³¹I) w formie kapsułki lub płynu. Jod jest wychwytywany przez komórki tarczycy, a promieniowanie emitowane przez izotop niszczy nadmiernie aktywne komórki gruczołu, redukując produkcję hormonów. Metoda ta jest zazwyczaj jednorazowa i bardzo skuteczna, jednak może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy, wymagającej stałej suplementacji hormonów.

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne usunięcie części lub całej tarczycy (tyroidektomia) jest wskazane w przypadkach dużego wola, obecności złośliwych zmian nowotworowych, braku odpowiedzi na inne metody leczenia lub w przypadku przeciwwskazań do terapii jodem radioaktywnym. Po operacji zazwyczaj konieczna jest dożywotnia terapia zastępcza hormonami tarczycy.

Życie z nadczynnością tarczycy – wskazówki dla pacjentów

Osoby z nadczynnością tarczycy powinny dbać o zbilansowaną dietę, bogatą w witaminy i minerały. Należy unikać nadmiernego spożycia jodu, który może znajdować się w niektórych produktach spożywczych (np. wodorostach) oraz suplementach diety. Ważne jest unikanie stresu, który może nasilać objawy choroby. Regularne kontrole lekarskie i przestrzeganie zaleceń terapeutycznych są kluczowe dla utrzymania dobrego stanu zdrowia. W przypadku objawów ocznych związanych z chorobą Gravesa-Basedowa, pomocne mogą być krople nawilżające do oczu oraz ochrona przed światłem słonecznym. Wsparcie psychologiczne i rozmowa z innymi pacjentami mogą przynieść ulgę i pomóc w radzeniu sobie z chorobą.